تأثیر خشکسالی بر تغییرات منابع آب زیرزمینی با استفاده از gis در دشت قره بلاغ طی سالهای (1387-1372)

چکیده: خشکسالی، یک پدیده تکرار شونده هر اقلیمی است و به عنوان یک عارضه موقت هر چند سال یک بار رخ می دهد و در نتیجه مشکلات موجود را حادتر می کند و معمولاً به انواع اقلیمی، کشاورزی و هیدرولوژی تقسیم می شود. حوضه آبی قره بلاغ درجنوب استان فارس و شهرستان فسا قرار گرفته است. به منظور مطالعه و بررسی خشکسالی های حوضه آبی قره بلاغ از داده های بارش 4 ایستگاه بارانسنجی فسا، درب قلعه،قره بلاغ و گوزون با دوره آماری 30 ساله (1387-1358) استفاده شده است. برای بررسی کمیت و کیفیت آبهای زیر زمینی از داده های چاه های پیزومتری و چاه های مشاهده ای دشت قره بلاغ در دوره آماری 1372 تا 1387 مورد استفاده قرار گرفته است. وسعت حوضه آبریز قره بلاغ 31/959کیلومتر مربع است که 4/146 کیلومتر مربع از آن دشت و بقیه را ارتفاعات تشکیل می دهد و محیط آن 31/126 کیلومتر می باشد. ارتفاع متوسط دشت از سطح دریا 1390 متر است. در این تحقیق از نرم افزار spss جهت تحلیل آماری و از نرم افرار gis جهت تهیه نقشه ها و میانیابی خشکسالی، تراز آب و کیفیت آب استفاده شده است. با استفاده از روش بارش استاندارد شده spiویژگی خشکسالی شامل؛ فراوانی وقوع، شدت و تداوم و دوره های آن ارزیابی شده و سالهای 1379 و 1387 به عنوان سالهای شاخص خشکسالی مشخص شدند. جهت بررسی تأثیر خشکسالی بر منابع آب زیرزمینی، تغییرات سطح ایستابی چاههای پیزومتر و تغییرات کیفی چاههای مشاهده ای در طی دوره آماری مطالعه و مشخص شد که سطوح پیزومتر محدوده دشت قره بلاغ از سال 1372 تا 1387؛ 32/24 متر و در هر سال بطور متوسط 52/1 متر افت کرده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در طول دوره آماری جهت جریان آبهای زیرزمینی به شدت دچار تغییر شده است که ناشی از دو عامل خشکسالی و برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی است. علاوه بر تأثیر خشکسالی بر جهت جریانها؛ کیفیت سفره های آب زیر زمینی نیز تحت تأثیر خشکسالی ها قرار گرفته است؛ این تأثیر از طریق همبستگی بین بارش با ph اسیدیته و کلر مشخص شده است. مقدار بارش با اسیدیته سفره های آبهای زیرزمینی رابطه مستقیم و با میزان کلر آبها رابطه معکوس دارد. به علت وجود سازند های کارستی و عدم وجود منابع تغذیه کننده نمک(گنبد های نمکی) رابطه معناداری بین مقدار بارش و هدایت الکتریکی سفره های آب زیرزمینی وجود ندارد. نتایج حاصله نشان می دهد که وقوع خشکسالی ها در طی سالهای آماری 1372تا 1387 باعث تشدید افت آبهای زیرزمینی و تغییر در کیفیت آب شده اما به تنهایی عامل بحران آب و کاهش سطح آبهای زیرزمینی نمی باشد بلکه بهره برداری بی رویه از منابع آب بخصوص در سالهای پایانی دوره آماری عوامل مهم افت سطح آب زیرزمینی می باشد. در سالهای آینده خشکسالی و بهره برداری بی رویه باعث اثرات نامطلوب بر منابع آب و بحران آب در منطقه خواهد شد. کلمات کلیدی: خشکسالی، قره بلاغ،spi ، پیزومتری، مشاهده ای